Deprem öncesinde mevcut sorunlarıyla mücadele içinde olan mevsimlik tarım işçileri, deprem sonrasındaki zorlu süreçte hem fiziksel hem de duygusal anlamda daha da fazlasını yüklenmişlerdir. Özellikle gençler ve yaşlılar, bu sürecin yarattığı psikolojik etkilere karşı daha hassaslardır. Bu çalışmadaki amacımız hem genç hem de yaşlı tarım işçilerinin, acil durumlarda yaşadıkları zorlukların daha iyi anlaşılmasına ve bu zorluklara uygun çözümler üretilmesine yardımcı olmaktır. Buradan yola çıkarak rehberde depremin psikolojik etkileri, ruh sağlığı sorunlarının belirtileri, destek mekanizmaları ve farklı yaş gruplar için özelleşen öneriler gibi konulara yer verilmiştir. Ayrıca, kültürel hassasiyet ve toplumsal dayanışmanın önemi vurgulanmıştır.

Bu belge, Institute for Human Rights & Business (IHRB) tarafından yayımlanan “RANA PLAZA 10 YEARS ON: LESSONS FOR HUMAN RIGHTS AND BUSINESS” adlı raporun Türkçe çevirisidir. Bu çeviri, IHRB’nin izni ile Kalkınma Atölyesi Kooperatifi tarafından hazırlanmıştır. 

Valiliklerce, mevsimlik tarım isçilerinin yoğun olarak çalıştığı yerlerde; eğitim ve sosyal faaliyetleri ile işçilerin temel ihtiyaçlarını giderebilecekleri ortak kullanım alanları olan, iklim şartlarına uyumlu, emniyetli, ekonomik, estetik ve fonksiyonel, prefabrik, betonarme ya da çelik iskeletli, yeterli büyüklükte bir geçici ortak kullanım merkezi ile elektrik, su ye kanalizasyon alt ve üst yapısı bulunan geçici yerleşim alanlarının oluşturulması sağlanacaktır.

Turkish Philanthropy Funds(TPF) teknik ve finansal desteği ile yürütülecek bu proje 6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen mevsimlik tarım işçilerinin iyi olma hallerini ve psikolojik dayanıklılıklarını artırmayı, gündelik hayata dönüşlerine yardımcı olmayı ve destek faaliyetleri yoluyla kırılganlıklarını en aza indirmeyi amaçlar.

Sizlerle paylaştığımız bu bilgi notu özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri hem kendi üretim süreçlerinde hem de hammadde tedarik ettikleri işletmelerde insan haklarının sağlanmasına yönelik bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Bu bilgi notu sizlere genel hatlarıyla bir yol haritası sunmakta, işletmelerinizin bu sürece hazırlanmasına katkı vermeye çalışmaktadır.

Tony’s’in hikayesi bizleri çok etkiledi. Yaptıklarını okudukça, izledikçe, öğrendikçe şirket hakkında daha fazla araştırmaya, daha fazla incelemeye başladık. Kalkınma Atölyesi ekibi olarak iş dünyası ve insan hakları kapsamında gerçekleştirdiğimiz bilgilendirmelerde, eğitimlerde, konferanslarda şirketin yaptıklarından, başarılarından, süreçlerinden söz ettik. Tedarik zincirinin adil ve eşitlikçi olması için faaliyetlerini paylaştık. Şirketin bunu mümkün kılan çalışmalarından, çabalarından söz ettik. Kurduğu açık ve izlenebilir tedarik zincirini, faaliyetlerinin şeffaflığını, yaşam ücretini, yetiştiricilerin örgütlenmesine verdikleri desteğini, onlara ve çocuklarına sağladığı katkılarını, hem kar edebildiklerini hem de üretimin bütün aşamalarında insan haklarının sağlanabileceğini anlattık.

Bu rapor, Eylül 2022’de elektrik çarpması sonucu hayatını kaybeden, 10 yaşındaki Suriyeli göçmen Emira’nın hatırasına adanmıştır. Genç yaşta Suriye’deki iç savaştan kaçan Emira, hayatının son üç yılını Tabaklar geçici çadır yerleşim alanında geçirdi. Geçici çadır yerleşim alanlarındaki birçok diğer çocuk gibi, Emira’nın kardeşleri de hâlâ çıplak ayakla elektrik tellerinin üzerinde oyun oynamaya devam ediyor.

Yüzyılın felaketi olarak adlandırılan, 6 Şubat 2023’te Türkiye’nin Güneydoğu illerini etkileyen iki büyük deprem Türkiye ve Suriye’nin geniş bir bölgesinde önemli hasara yol açmıştır. Türkiye’de 50 binden fazla kişi hayatını kaybetmiş ve 11 ilde yaklaşık 38 bin bina yıkılmıştır (AFAD, 2023).

Bu alanda yürütülecek çalışmaların bu temel faktörleri dikkate alması ve bunların değiştirilmesi için yapılabileceklere odaklanması gerekir. Bu kapsamda sunulması önerilen hizmetler yandaki tabloda yer almaktadır.  

Hazırlanan rehberlerin ulusal ve yerel düzeyde tanıtımı için 11 Ocak 2024 tarihinde Ankara’da, 18 Ocak 2024 tarihinde Adana’da, ve 8-9 Şubat 2024 tarihlerinde ulusal düzeyde çevrimiçi olacak şekilde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, valilik, il jandarma komutanlığı, yerel yönetimler, UN kuruluşları, Türk Kızılay, üniversiteler ve alanda çalışan STK’ların temsilcilerinden oluşan toplam 59 kişinin katılımıyla iki toplantı düzenlenmiştir. 

Çocuk evliliklerine dair ailelerin ve çocukların genel yaklaşımları, çocukları evliliğe iten sebepler, çocuk evliliği ile eğitime devam arasındaki ilişki ve mevcut tespit, yönlendirme ve müdahale hizmetlerinin güçlendirilmesine dair öneriler konusunda alınan görüşler ışığında kamu görevlileri, sivil toplum kuruluşları, insani yardım çalışanları ve gönüllüler de dahil olmak üzere bu alanda çalışan anahtar paydaşlara yönelik iki rehber hazırlanmıştır.

Bu rehberin amacı, mevsimlik gezici tarım işçileri arasında yaygın biçimde karşılaşılan çocuk yaşta evliliklerin önlenmesine yönelik çalışma yapacak kişi ve kuruluşların hak temelli hizmet sunabilmesi ve toplum temelli programlar üretip uygulayabilmesi için bir araç sunmaktır. 

Bu rehberin amacı, mevsimlik gezici tarım işçileri arasında yaygın biçimde karşılaşılan çocuk yaşta evlilikler ile mücadele etmek amacıyla çalışan kişilere konuya ve izlenecek yönteme dair bir araç sunmaktır. 

Küresel iş dünyası ve insan hakları gündemi, İnsan Hakları Konseyi’nin 17/4 sayılı kararıyla İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri’ni oybirliğiyle kabul ettiği 2011 yılında önemli bir dönüm noktasına ulaşmıştır. Aynı kararda insan hakları ve çok uluslu şirketler ve diğer ticari girişimler konusunda bir Çalışma Grubu ve İş Dünyası ve İnsan Hakları Forumu kurulmasına karar verilmiştir. Forum, Çalışma Grubu’nun rehberliğinde oluşturulmuş ve hazırlanmış olup, İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri’nin uygulanmasındaki eğilimleri ve karşılaşılan zorlukları tartışmakla yetkilendirilmiştir. Forum’un esas amacı BM İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri’nde yer verilen “Koruma, Saygı Gösterme ve Telafi Etme” Çerçevesinin Uygulanması ve belirli sektörlerde, faaliyet ortamlarında veya belirli haklar veya gruplarla ilgili olarak karşılaşılan zorluklar da dahil olmak üzere iş dünyası ve insan hakları ile bağlantılı konularda diyalog ve işbirliğini teşvik etmek ve iyi uygulamaları belirlemek olarak belirlenmiştir. Forumların başkanlığı Çalışma Grubu  tarafından yapılmaktadır. Bununla birlikte, Çalışma Grubu tarafından Güney Asya, Afrika ve Pasifik olmak üzere bölgesel iş dünyası ve insan hakları forumları da düzenlenmektedir. 

Türkiye'de Tütün Yetiştiriciliği

Bu değerlendirmenin amacı, toplumun en savunmasız ve yetersiz hizmet alan gruplarından birisi olan mevsimlik tarım işçilerinin son depremlerden nasıl etkilendiğini incelemektir. Deprem gibi doğal afetler toplumun geneli üzerinde önemli bir etkiye sahip olsa da, mevsimlik gezici tarım işçileri gibi bazı gruplar bu etkilere karşı diğer gruplardan daha savunmasızdır. Bu rapor, depremlerin hemen ardından mevsimlik gezici tarım işçilerinin ekonomik, sosyal ve psikolojik refahında meydana gelen değişikliklere ışık tutmaya çalışmaktadır.

Deprem kültürü, deprem sonrası bir afete yanıt vermekten ya da yeni deprem ihtimallerini tartışmaktan çok daha fazlasını ifade eder. Hangi davranışlara önem verdiğimiz, müşterek mekânlara nasıl bir değer verdiğimiz, neleri hatırladığımız ve öğrendiğimiz, zaman içinde kendimizi nasıl yeniden keşfettiğimiz gibi faktörler deprem kültürü hakkındaki herhangi bir konuşmada anahtar rol oynar. 

“Kapasite Geliştirme ve Toplum Temelli Müdahaleler Yoluyla Mevsimlik Gezici Tarım İşçisi Ailelerinde Çocuk Evliliklerinin Sonlandırılmasına Doğru Projesi” kapsamında 24-30 Eylül 2023 tarihlerinde Adana ve Mersin illerinde öncelikle mevsimlik gezici tarım işçisi aileler arasında çocuk yaşta evliliklerin nedenleri, ailelerin ve çocukların bu konudaki algı ve yaklaşımları ile bu alanda sunulan ve sunulması gereken tespit, yönlendirme ve müdahale hizmetlerine dair bir saha çalışması gerçekleştirilmiştir.

Kalkınma Atölyesi İş Dünyası ve İnsan Hakları Çalışma Grubu'nun, Hollanda Krallığı Büyükelçiliği MATRA Programı'nın desteğiyle Türkiye’deki sorumlu iş uygulamalarını güçlendirmeyi önceleyen bir çalışması

Türkiye’de küresel ölçekte kabul görmeyen tütün yetiştiriciliğinde çocuk işciliğine dair kanıtlar sunmaktır.1 Bulgularımız, tütün yetiştiriciliğinde
ücretsiz aile işçiliği kapsamında çocuk işçiliğinin hem belirgin hem de yaygın olduğunu göstermektedir. Çocukların tütün işçiliğinde çalıştırılması, çocuk
işciliğinin en kötü biçimlerinden biridir ve bunun tek nedeni tütün yapraklarının zehirli olması değildir.2 Ayrıca, çalışma saha çalışmasına dayanan birincil bilgiye
dayanarak, politika yapıcılara, sivil topluma, kâr amacı gütmeyen kuruluşlara ve Türkiye’de tütün yetiştiren ailelerin ve bireylerin koşullarını iyileştirmeyi amaçlayanlara bilgi sunmayı amaçlamaktadır. Bunlarla birlikte raporda, Türkiye tütün yetiştiriciliğindeki önemli güncel dinamikleri belgelemeye odaklanılmaktadır.